De Koepel: indrukwekkende verhalen achter monumentale muren

De Koepel in Haarlem, tot 2016 een strafgevangenis, is in de afgelopen jaren getransformeerd tot een bruisend centrum voor cultuur, onderwijs, innovatie en ontmoeting. Cupola XS beheert in het iconische rijksmonument de 1000m² co-workspace en host er jaarlijks meer dan 500 events en congressen. Onder het maaiveld bevinden zich de drukbezochte filmzalen van de Filmkoepel. De Koepelgevangenis, in 1901 gebouwd naar een ontwerp van justitie-architect W.C. Metzelaar, is gebaseerd op het Panopticon-concept. Dit unieke gevangenisontwerp, bedacht door de Britse filosoof Jeremy Bentham, heeft als kenmerk dat vanuit één centraal punt alle cellen zichtbaar zijn. Vandaag de dag is de Koepel nog steeds een indrukwekkend architectonisch bouwwerk, maar met een compleet andere functie.

Cipierrondleiding
De overkoepelende Stichting Panopticon en Wagenhof Vastgoedbeheer initieerden in 2017 rondleidingen waarin de gevangenishistorie en persoonlijke verhalen samenkomen. Marc de Groot­, zelf jarenlang werkzaam als cipier in de Koepel, verzorgt deze unieke cipierrondleiding. Met zijn boeiende verhalen neemt hij bezoekers mee terug naar de tijd waarin de gevangenis nog volledig operationeel was. Zijn anekdotes geven een indringend beeld van het dagelijks leven binnen de gevangenismuren en zorgen ervoor dat elke rondleiding een onvergetelijke ervaring wordt: van gevangenenopstand tot ontsnappingspogingen.

Henk en Aad, respectievelijk oud-journalist en architect, verzorgen sinds kort de architectuurrondleiding, waarin zij bezoekers meenemen in het verhaal achter de architectonische transformatie van de Koepel. Zij vertellen met passie over de (politieke) uitdagingen en keuzes tijdens de transformatie van strafgevangenis tot multifunctioneel gebouw. Bezoekers krijgen inzicht in hoe het monumentale karakter behouden bleef, terwijl het pand een moderne invulling kreeg.

Iconisch gebouw
De rondleidingen worden georganiseerd door de Koepel – ook als bedrijfsuitje of voor verjaardagen en familiefeesten – en geven zowel Haarlemmers als toeristen een unieke kans om achter de schermen van dit historische gebouw te kijken. Ze tonen hoe erfgoed kan worden gecombineerd met moderne functies en nieuwe verhalen kan genereren. Er zijn in 2024 meer dan 2000 geïnteresseerden rondgeleid. Deze bijzondere tours zijn niet alleen interessant voor liefhebbers van geschiedenis en architectuur, maar voor iedereen die nieuwsgierig is naar het verhaal achter dit iconische gebouw. Door de unieke combinatie van persoonlijke verhalen en bouwkundige inzichten krijgen bezoekers een rijke kijk op het verleden én de toekomst van de Koepel. Tickets voor de rondleidingen zijn beschikbaar op dekoepel.com.